Moeten wij tobben, of moeten wij niet tobben?
Iets later dan gepland is nu toch het derde deel van de biografie van Gerard Reve verschenen. Deze ‘late jaren’ zijn niet de meest interessante periode uit het leven van Reve maar toch is het goed dat Nop Maas zijn karwei heeft afgemaakt. Het boek bevat ook voor degene die zelf Reve aardig heeft gevolgd genoeg interessante en verrassende gegevens. Er zou natuurlijk best geklaagd kunnen worden over de wat dorre taal die Maas hanteert en de vormloosheid die zijn drie boeken kenmerkt. Maar waardering moet overheersen. Maas is er toch maar in geslaagd heel veel nieuws en heel veel details over het leven van Reve bij elkaar te brengen, zodat we nu meer over hem weten dan over welke andere schrijver uit de vorige eeuw ook. Bijna alles is daarbij ook nog relevant en interessant. En de eerste biograaf treft nu eenmaal het lot dat hij wel alles moet registreren. De getuigen leven immers nog, papieren zijn nog niet verdwenen of getroffen door een embargo voor vijftig jaar achter slot en grendel opgeborgen. Een volgende biograaf kan zich de luxe permitteren om te selecteren en meer aan de vorm van zijn boek te denken.
De centrale figuur in dit derde deel is natuurlijk Joop Schafthuizen. Terwijl Reve genoot van zijn roem en worstelde met zijn angsten, zorgde Schafthuizen voor een zekere stabiliteit. Nauwgezet registreert Maas de vele ruzies die het stel uitvocht, maar hij maakt ook duidelijk dat Reve niet zonder Matroos Vos kon. Reve raakte in deze jaren steeds meer verstrikt in een extremistische pose, die hem gaandeweg de sympathie van zijn lezers en zeker van de critici kostte. Hoewel zijn haat tegen links Nederlands oprecht was, werd de manier waarop hij die afkeer uitte steeds schriller. Henk Romijn Meijer (door Maas geciteerd) analyseerde dit gedrag treffend. ‘Hij shockeert vanuit obsessies, die hem tot absolute uitspraken brengen, die hij zo ongeveer half meent en half spottend doet.’ In eerste instantie veroorzaakte dit gedrag bij zijn publiek woede, later veranderde dat in onverschilligheid.
(meer…)