Een lang uitgevallen klachtenbrief aan Trenitalia
In het voorwoord van Italian Ways, On and off the Rails from Milan to Palermo maakt Tim Parks (1954) meteen duidelijk dat dit geen reisboek is. In plaats daarvan wil hij ‘de Italiaanse manier om dingen te doen vangen’. Onlangs verscheen Italian ways in het Nederlands als Italië op het spoor. Het woordenspel uit de oorspronkelijke titel werd voortgezet, maar op het omslag slingert ook de nieuwe ondertitel: Een hilarisch portret van een land in beweging. Lange tijd pendelde Parks met de trein tussen zijn woonplaats Verona en Milaan, waar hij vertaalwetenschap doceert, en op dat traject begon hij in de jaren negentig aantekeningen te maken, die uit zouden groeien tot een cultureel antropologisch onderzoek naar de Italianen vanuit het perspectief van de nationale spoorwegen. Met dat doel ondernam hij zo’n twee jaar geleden ook een treinreis naar Sicilië en weer terug naar het noorden.
Parks zou een ervaringsdeskundige wat betreft Italië kunnen worden genoemd. Hij woont er meer dan dertig jaar, en was tot voor kort getrouwd met een Italiaanse. Al eerder publiceerde hij boeken over het land. Ik ben nooit toegekomen aan zijn werk, maar een boek over de Italiaanse spoorwegen leek me onweerstaanbaar.
Iedere (trein)reiziger weet dat hij in de trein en op de stations naast aangename ontmoetingen ook minder aangename ontmoetingen heeft. Al lezend in het boek van Parks ontstaat het vermoeden dat zijn karma ervoor zorgt dat hij voornamelijk minder aangename ontmoetingen heeft. Door deze onfortuinlijke omstandigheid ontwikkelde hij tactieken om die ontmoetingen zo kort mogelijk te houden. Zo laat hij weten dat hij demonstratief zijn oordopjes in doet wanneer hij direct ziet dat een treinpassagier hem geen aangename reis gaat bezorgen. Het is niet geheel overdreven te stellen dat Tim Parks het liefst helemaal niemand ontmoet. Ik heb persoonlijk niets tegen misantropen, maar een misantroop die met de trein reist, is dat niet een masochist? Of zou Parks tot misantroop zijn uitgegroeid juist vanwege het reizen met de trein? Of haat hij alleen Italianen? De enige passagiers voor wie hij graag opschuift om een praatje met hen te kunnen maken zijn aantrekkelijke jonge vrouwen. Ook dat is begrijpelijk, maar voor een boek dat een cultureel antropologisch onderzoek pretendeert te zijn is deze houding wat al te hedonistisch.
(meer…)